مقالات ارز دیجیتال / فناوری بلاک چین از زمان ظهورش تاکنون، بستر گسترده‌ای برای انواع خدمات مربوط به ارزهای دیجیتال، ازجمله قراردادهای هوشمند، فراهم کرده است. امروزه، بلاک چین‌های متعددی هستند که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند که شاید مشهورترینشان اتریوم، استلار، پولکادات و ایاس باشند.
بااین‌حال، هریک از این بلاک چین‌ها مشکلاتی مانند آسیب‌پذیری در‌برابر حملات هکری، حریم خصوصی، سرعت اندک و مسائل مربوط به سازوکارهای اجماع دارند. در‌این‌میان، پروتکل نیر با هدف حل این مشکلات پا به میدان گذاشته است. نیر که خود را رقیب اتریوم معرفی می‌کند، پروتکلی متن‌باز از نوع اثبات سهام به‌حساب می‌آید که پلتفرمی برای قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه کرده است.
در این مقاله می‌خواهیم پروتکل نیر، نحوه کار و تاریخچه آن، نوآوری‌ها و فناوری‌های جدیدش و نحوه خرید و نگه‌داری توکن آن را بررسی کنیم. اگر شما هم مشتاق هستید با این بلاک چین نوآورانه بیشتر آشنا شوید، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
نیر پروتکل (NEAR Protocol) چیست؟
نیر پروتکل
نیر (NEAR) ازجمله پروتکل‌های اثبات سهام (PoS) به‌شمار می‌آید که با هدف ارائه قراردادهای هوشمند (Smart Contract) و شتاب‌دهی به توسعه نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApp) پا به میدان گذاشته است. این پروتکل به‌عنوان رقیبی برای اتریوم و دیگر بلاک چین‌های قرارداد هوشمند مثل پولکادات (Polkadot) و ایاس (EOS) شناخته می‌شود. توکن NEAR، ارز بومی پروتکل نیر را می‌توان برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها یا هزینه ذخیره‌سازی روی این پلتفرم استفاده کرد. همچنین، کسانی که به‌عنوان اعتبارسنج در فرایند اجماع شرکت می‌کنند، می‌توانند از این توکن برای سهام‌گذاری استفاده کنند.
پروتکل نیر بیشتر بر ساخت پلتفرمی توسعه‌محور و کاربرپسند تمرکز دارد. پروتکل یادشده برای این کار ویژگی‌هایی مثل نام‌های خوانا بهجای آدرس‌های رمزنگاری‌شده برای حساب‌ها و قابلیت تعامل با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند بدون نیاز به کیف پول را ارائه کرده است. پروژه‌های مختلفی روی بستر نیر فعالیت‌های توسعه‌ای و ساخت اپلیکیشن را انجام می‌دهند. مینت‌بیس (Mintbase)، پلتفرم ساخت توکن غیرمثلی (NFT) و پروتکل فلاکس (Flux)، پلتفرم ساخت بازار برای کالاهای مختلف، نمونه‌هایی از این پروژه‌ها هستند.
نیر از فناوری شاردینگ (Sharding) برای کاهش بار رایانشی بهره می‌برد. فناوری‌هایی مثل نایت‌شید (Nightshade) و ریشاردینگ پویا (Dynamic Re-Sharding) نیز برای کمک به همین هدف بهکار گرفته شده‌اند. با نیر توسعه‌دهندگان دیگر نگران انتخاب بین این پروتکل یا اتریوم نیستند و می‌توانند هم‌زمان در هر دو فعالیت کنند. درادامه مقاله، درباره فناوری‌های به‌کار‌رفته در نیر بیشتر سخن خواهیم گفت.
نیر توکنی بومی با همین نام (NEAR) دارد که ابزار اصلی تبادل و واحد محاسبه کارمزد تراکنش‌ها در این پروتکل است. ازآنجاکه الگوریتم اجماع نیر پروتکل اثبات سهام است، تأیید تراکنش‌ها در آن بر‌عهده اعتبارسنج‌هایی است که در این بلاک چین سهام‌گذاری کردهاند. اعتبارسنج‌ها به‌ازای هر دوره فعالیت خود ۴.۵درصد عرضه سالانه توکن نیر را دریافت می‌کنند. توسعه‌دهندگانی هم که قرارداد هوشمند می‌سازند، در کارمزد تراکنش‌های مربوط به قراردادهای ساخت خودشان سهیم هستند. بقیه کارمزد تراکنش‌ها هم با هدف کنترل عرضه توکن نیر سوزانده می‌شود.
پروتکل نیر از توکن‌های رپد (Wrapped) دیگر ارزهای دیجیتال و توکن‌های غیرمثلی هم پشتیبانی می‌کند. این پروتکل همچنین پلی به بلاک چین اتریوم زده و امکان تبادل توکن‌های استاندارد ERC-20 را میان دو بلاک چین فراهم کرده است.
نیر پروتکل چطور کار می‌کند؟
نیر پروتکل را می‌توان مثل اتریوم و کاردانو و ترون بلاک چین «لایه‌اول» دانست؛ یعنی بنیانی که اپلیکیشن‌های دیگر روی آن ساخته و بهکار گرفته می‌شوند. گفتیم که یکی از فناوری‌های نیر برای افزایش توان عملیاتی شبکه «نایت‌شید» است. این فناوری اعتبارسنج‌ها را به مجموعه‌های مختلفی تقسیم می‌کند که تراکنش‌ها را به‌صورت موازی در چندین زنجیره شاردشده پردازش می‌کنند تا ظرفیت کل بلاک چین ارتقا پیدا کند.
نایت‌شید به‌نوعی با سیستم‌های شاردینگ سایر بلاک چین‌ها تفاوت دارد و تفاوتش هم در این است که در هر شارد بخشی از بلاک بعدی ایجاد شده که به آن چانک (Chunk) گفته می‌شود. این چانک‌ها پردازش شده و به‌صورت تغییرناپذیر در بلاک چین نیر ذخیره می‌شوند تا تراکنش‌های موجود در آن‌ها نهایی شوند.
نیر نوعی مدل حساب کاربری مبتنی‌بر قرارداد دارد که به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد نرم‌افزارهای پیشرفته‌ای برای این حساب‌ها بسازند. این نرم‌افزارها می‌توانند تراکنش‌ها را از‌طرف کاربران امضا و امکان اجرای توافقات بدون نیاز به حضور فیزیکی کاربر را فراهم کنند. نیر به‌عنوان پروتکلی جدید و پیشرفته، از فناوری‌های ویژه‌ای بهره می‌برد که درادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
ریشاردینگ پویا (Dynamic Re-Sharding)
Dynamic Re-Sharding
برای حل مسئله مقیاس‌پذیری در بلاک چین دو روش جود دارد: قسمت‌بندی افقی (Horizontal Partitioning) و قسمت‌بندی عمودی (Vertical Partitioning). نیر از شاردینگ استفاده می‌کند که یک تکنیک مقیاس‌پذیری افقی است.
شاردینگ با توزیع ظرفیت رایانشی و ذخیره‌سازی در میان سرورهای مختلف مقیاس‌پذیری پایگاه‌های داده را افزایش می‌دهد. در دنیای بلاک چین‌ها، روش شاردینگ این‌طور اعمال می‌شود که هر بلاک چین به زیرگروه‌هایی از نودها تقسیم می‌شود. پردازش تراکنش‌ها و ایجاد بلاک‌ها توسط چند زنجیره فرعی به‌صورت موازی انجام می‌شود. گفتنی است در‌حال‌حاضر شاردینگ در پروتکل نیر به‌طور‌کامل فعال نیست و تنها فاز اول آن به‌تازگی اجرا شده است.
وقتی شاردینگ در نیر کاملاً فعال شود، شبکه به‌صورت منظم تعداد شاردهای را بر‌اساس تقاضای کاربران تنظیم و تعدیل می‌کند؛ به‌همین‌دلیل، این روش متغییر و تقاضامحور برای مقیاس‌پذیری «ریشاردینگ پویا» نام گرفته است. این رویکرد به شبکه امکان می‌دهد که در هر زمانی فقط بابت زیرساخت و مقیاسی که در آن مقطع نیاز است، هزینه کند. ریشاردینگ پویا رویکردی مقرون‌به‌صرفه برای مقیاس‌پذیری و امنیت‌بخشی به شبکه است؛ چون الزامات ذخیره‌سازی نودها را می‌توان با تقاضا هماهنگ کرد.
نایت‌شید (Nightshade)
Nightshade
نیر برای رسیدن به اجماع و تسویه تراکنش‌های بین‌شاردی از رویکردی جدید به نام نایت‌شید استفاده می‌کند. بیشتر شبکه‌های شاردشده از یک گروه اعتبارسنجی کوچک استفاده می‌کنند که پیشنهاددهنده اصلی بلاک جدید را به‌صورت چرخشی انتخاب می‌کند تا تراکنش‌های میان‌شاردی را اعتبارسنجی کند.
این رویکرد در فرایند اعتبارسنجی مشکلاتی ایجاد می‌کند؛ مثلاً اینکه گروه‌های اعتبارسنج یا باید کل وضعیت هر شارد را دانلود کنند یا تنها بخشی را دریافت کنند که تغییر کرده است. این فرایند اعتبارسنجی برای هر دو حالت ناکارآمد است؛ زیرا اولی به بازه زمانی بیشتر و دومی به اندازه وضعیت بزرگ‌تر نیاز دارد.
نایت‌شید با تغییر برداشت رایج از شاردینگ، مدل متفاوتی ارائه می‌کند. بر‌اساس رویکرد نایت‌شید، هر شارد برای تولید چانک‌هایی کار می‌کند که در‌کنار هم یک بلاک را تشکیل می‌دهند. بلاک‌ها به‌صورت منظم تولید می‌شوند و اصلاً اهمیتی ندارد که هر شارد چانک‌های خود را برای همان شماره بلاک مشخص تولید کرده باشد یا نه.
نایت‌شید سیستمی مبتنی‌بر رهبر است؛ یعنی وظیفه تولید هر بلاک را به‌عهده یک اعتبارسنج می‌گذارد. این اعتبارسنج باید چانک‌های تولیدشده هر شارد در دوره رهبری خود را در یک بلاک جمع و مونتاژ کند. تکالیف رهبری به‌صورت چرخشی به اعضای کمیته اعتبارسنجی محول می‌شود. نکته مهم اینکه اعتبارسنج‌ها فقط چانک‌ها را تأیید می‌کنند نه تراکنش‌ها را.
دوم‌اسلاگ (DoomSlug)
Doomslug
دوم‌اسلاگ تکنیکی جدید برای تولید بلاک در پروتکل نیر است. به‌گفته تیم توسعه‌دهنده، این تکنیک شبکه را قادر می‌سازد که پس از یک دوره ارتباطی به میزانی از نهایی‌سازی عملی دست یابد. همچنین، یک گجت نهایی‌سازی (Finality Gadget) پس از دوره دوم ارتباطی شبکه را به قطعیت تاب‌آوری خطای بیزانس (BFT) می‌رساند.
قطعیت عملی در دوم‌اسلاگ (قطعیت دوم اسلاگ) زمانی حاصل می‌شود که بلاک موردنظر بازگشت‌ناپذیر شود؛ مگر اینکه یکی از مشارکت‌کنندگان در تولید آن حذف شود. تا زمانی که بیش از نیمی از مجموعه اعتبارسنجی آنلاین باشند و صادقانه رفتار کنند، دوم‌اسلاگ به تولید و نهایی‌سازی بلاک‌ها ادامه می‌دهد. در‌صورتی‌که تعداد مشارکت‌کنندگان آنلاین به کمتر از دو‌سوم برسد، گجت نهایی‌سازی متوقف می‌شود.
پاداش توسعه‌دهندگان نیر پروتکل از محل کارمزدها
پروتکل نیر ۳۰درصد کارمزد تراکنش‌ها را به قراردادهایی اختصاص می‌دهد که تراکنش مورد نظر در حال تعامل با آن‌هاست. صاحب قرارداد که اغلب یک گروه توسعه‌دهنده یا دائو است، می‌تواند نحوه تخصیص این وجوه را تعیین کند. این پاداش‌های مبتنی بر کارمزد موجب توسعه هرچه بهتر اپلیکیشن در نیر می‌شود. درصد کارمزد تخصیصی به این پاداش پارامتری سیستمی است؛ اما توسعه‌دهندگان مختارند هر مبلغی معادل یا بیشتر از مقدار حداقلی دریافت کنند.
فضای ذخیره‌سازی متناسب با موجودی توکن
دارندگان توکن NEAR حق ذخیره داده در بلاک چین نیر را دارند. برای مثال، اگر کسی یک واحد توکن NEAR داشته باشد، می‌تواند حدود ۱۰ کیلوبایت داده در حساب خود ذخیره‌سازی کند. این مدل مشابه حساب‌های بانکی است که در آن برای داشتن حساب باید حداقل موجودی مشخصی داشته باشید. مدل مذکور به قراردادهای مهم امکان می‌دهد تا متناسب با حجم داده‌ای که نگه‌داری می‌کنند، برای تأمین امنیت این داده به اعتبارسنج‌ها پول پرداخت کنند.
تاریخچه و تیم سازنده نیر پروتکل
تیم نیر پروتکل
ایلیا پولوسوخین و الکساندر اسکیدانوف، بنیان‌گذاران نیر
نیر قبل از اینکه به پلتفرمی برای توسعه بلاک چین تبدیل شود، پروژه یادگیری ماشینی بود. در سال ۲۰۱۷، ایلیا پولوسوخین (Illia Polosukhin) و الکساندر اسکیدانوف (Alexander Skidanov) پروژه NEAR.ai را برای کاوش در حوزه Program Synthesis آغاز کردند. نام پروژه نیر برگرفته از رمان علمی‌تخیلی «تگینگی نزدیک است» (The Singularity Is Near) است. نیر از تجربه پولوسوخین در پروژه تنسورفلو (TensorFlow) متعلق به شرکت گوگل و اسکیدانوف به‌عنوان مهندس ارشد در پروژه MemSQL شرکت مایکروسافت بهره برد.
تحقیقات با محوریت Program Synthesis موجب شد که تیم نیر در اواخر سال ۲۰۱۷ و اوایل سال ۲۰۱۸ پلتفرم‌های قرارداد هوشمند قابل‌برنامه‌ریزی و پرداخت‌های ارزهای دیجیتال را بررسی کند. تیم نیر با بررسی فضای راهکارهای بلاک چینی و آزمایش پروتکل‌های مختلف فهمید که وضعیت جاری این فناوری پاسخ‌گوی نیازهای آن نیست؛ ازاین‌رو، طراحی بلاک چینی را آغاز کرد که نیازهایشان را برطرف کند.
بنیاد نیر بلاک چین نیر را طراحی کرد و توسعه داد. نسخه مین‌نت این بلاک چین در آوریل۲۰۲۰ شروع به کار کرد و اعتبارسنج‌های شبکه در اکتبر۲۰۲۰ به آزادشدن انتقال توکن در شبکه رأی دادند. پل بین نیر و اتریوم موسوم به پل رنگین‌کمان (Rainbow Bridge) در مارس۲۰۲۱ اجرا و اریک تراتمن (Erik Trautman) نیز به‌عنوان مدیرعامل بنیاد نیر انتخاب شد.
سرمایه‌گذاران پروژه نیر پروتکل
شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعددی در پروتکل نیر سرمایه‌گذاری کردهاند که برخی از آن‌ها ازاین‌قرارند:
بلاک چین داتکام ونچرز (Blockchain.com Ventures)
کوین‌فاند (CoinFund)
کوین بیس ونچرز (Coinbase Ventures)
دراگون‌فلای کپیتال (Dragonfly Capital)
فاندمنتال لبز (Fundamental Labs)
هوم‌برو (Homebrew)
شرکت تحقیق‌و‌توسعه آیدیو کولب (IDEO Colab)
متااستیبل کپیتال (MetaStable Capital)
مالتی‌کوین کپیتال (Multicoin Capital)
پانترا کاپیتال (Pantera Capital) (متمرکز بر توکن‌ها و پروژه‌های مرتبط با بلاک چین و ارزهای دیجیتال)
اکسپرینگ (Xpring) (از توابع ریپل، سازنده زیرساخت بلاک چین)
ای۱۶زی کریپو (a16z crypto) (بازوی سرمایه‌گذاری شرکت اندریسن هورویتز (Andreessen Horowitz) در بلاک چین و ارزهای دیجیتال)
این شرکت‌ها و صندوق‌ها هرکدام در پروژه‌ها و بلاک چین‌های متعددی سرمایه‌گذاری کردهاند و پروتکل نیر هم با‌توجه‌به چشم‌انداز مناسبی که ترسیم کرده، توانسته است اعتماد آن‌ها را به‌دست آورد.
کیف پول‌های نیر پروتکل
نیر والت (NEAR Wallet)
کیف پول های نیر (NEAR)، کیف پول نیر (NEAR Wallet)
همه ارزهای دیجیتال برای نگه‌داری به کیف پول نیاز دارند. برخی از این ارزها مانند نیر، علاوه‌بر کیف پول‌های عمومی که از ذخیره انواع ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کنند، کیف پل مخصوص خود را هم دارند. درادامه، کیف پول نیر و کیف پول‌های دیگری که از آن پشتیبانی می‌کنند، بررسی می‌کنیم.
این کیف پول ساخته تیم نیر است و تقریباً بهترین گزینه برای ذخیره‌سازی توکن NEAR به‌حساب می‌آید. با ثبت‌نام در وب‌سایت نیر، می‌توانید نیر والت را به‌راحتی بسازید. همچنین، اپلیکیشن NEAR را روی کیف پول سخت‌افزاری لجر می‌توانید نصب و توکن‌های NEAR خود را مدیریت کنید. این برنامه را نیز تیم توسعه نیر ساخته و پشتیبانی می‌کند. در وب‌سایت نیر، هم با شماره موبایل و هم با ایمیل می‌توانید حساب کاربری ایجاد کنید. درعین‌حال، امکان تأیید دومرحله‌ای نیز در این کیف پول فراهم شده است.
لجر نانو ایکس (Ledger Nano X)
کیف پول های نیر (NEAR)، کیف پول لجر نانو اکس (Ledger)
لجر از کیف پول‌هایی است که از توکن NEAR پشتیبانی می‌کند و گزینه امن و مطلوبی محسوب می‌شود. در وب‌سایت نیر هم استفاده از این کیف پول سخت‌افزاری توصیه شده است. لجر کیف پول به‌اصطلاح سرد و بسیار امنی است که برای ذخیره‌سازی بسیاری از دارایی‌های دیجیتال کاربرد دارد. اگر حجم زیادی از ارزهای دیجیتال را نگه‌داری می‌کنید، بهترین گزینه برای شما کیف پول سخت‌افزاری است. لجر نانو ایکس از نسل قبلی خود، یعنی لجر نانو اس (Ledge Nano S)، بهتر است و امکانات بیشتری ارائه می‌کند.
تراست والت (Trust Wallet)
کیف پول های نیر (NEAR)، کیف پول تراست والت
کیف پول تراست ولت هم از توکن نیر پشتیبانی می‌کند. کاربران زیادی از کیف پول تراست والت استفاده می‌کنند و دلیل آن قابلیت‌های فراوان این کیف پول است. شما می‌توانید در داخل اپلیکیشن کیف پول ارزهای دیجیتال را بخرید؛ یعنی این کیف پول به‌عنوان صرافی هم عمل می‌کند. حتی امکان ذخیره‌سازی NFT نیز در آن وجود دارد. ناگفته نماند با ذخیره‌کردن ارزهای دیجیتال در این کیف پول، سود نیز دریافت می‌کنید.
گاردا (Guarda)
کیف پول های نیر (NEAR)، کیف پول گاردا (Guarda Wallet)
کیف پول گاردا از ارزهای دیجیتال زیادی پشتیبانی و امکان ادغام با کیف پول‌های سخت‌افزاری لجر و گرفتن نسخه پشتیبان یا بک‌آپ را هم فراهم می‌کند. با سهام‌گذاری ارزهای دیجیتال در این کیف پول، می‌توانید سالانه تا ۴۰درصد سود دریافت کنید. همچنین، امکان تبادل ارز در کیف پول گاردا وجود دارد. گاردا به‌لطف بهره‌مندی از قابلیت چندامضایی (MultiSig) از ایمنی نسبتاً زیادی برخوردار است.
خرید نیر پروتکل
اگر قصد خرید نیر پروتکل و سرمایه‌گذاری در این ارز دیجیتال را دارید، بهترین روش استفاده از صرافی‌های ایرانی است. احراز هویت در این صرافی‌ها برای ایرانیان آزاد است و امکان تبدیل مستقیم ریال به ارز دیجیتال وجود دارد.
همچنین ازآنجاکه نیر پروتکل شبکه محبوبی است و زمان نسبتاً زیادی از عرضه آن می‌گذرد، در اکثر صرافی‌های ایرانی فهرست شده است.
برای مشاهده صرافی‌های ایرانی مطرح که از نیر پشتیبانی می‌کنند و همچنین پیداکردن بهترین نرخ خرید نیر، به صفحه راهنمای خرید نیر پروتکل مراجعه کنید. در این صفحه گزینه می‌خواهم نیر پروتکل بخرم را انتخاب کنید و مقدار را تعیین کنید تا فهرست صرافی‌هایی که از این کوین پشتیبانی می‌کنند را به‌ترتیب بهترین نرخ خرید مشاهده کنید.
پس از مشاهده همه صرافی‌ها و انتخاب یک صرافی، روی گزینه خرید در انتهای نام صرافی کلیک کنید تا به صفحه اصلی صرافی هدایت شوید. اگر پیش‌تر در صرافی موردنظر احراز هویت کرده باشید، می‌توانید در عرض چند دقیقه ریال خود را به نیر تبدیل کنید. اما اگر مراحل احراز هویت را طی نکرده باشید، ابتدا باید این کار را انجام دهید.
خرید نیر (NEAR) از صرافی ارز دیجیتال ایرانی
این قابلیت در پیداکردن صرافی‌های دارای بهترین نرخ فروش هم به کاربران کمک می‌کند. برای این کار کافی است گزینه می‌خواهم نیر پروتکل بفروشم را انتخاب کنید تا فهرست صرافی‌ها را به‌ترتیب بهترین نرخ فروش ببینید. واضح است که برای فروش ارز دیجیتال در یک صرافی هم ثبت‌نام و احراز هویت الزامی است.
قیمت نیر
توکن نیر در ابتدا با قیمت حدود یک دلار به بازار وارد شد و در چند ماه اول، قیمت حدوداً ۸ دلار را هم تجربه کرد و سپس به همان کانال یک دلار بازگشت. نیر در بالاترین سقف قیمتی خود در دی۱۴۰۰ به بیش از ۲۰ دلار رسید. قیمت فعلی (۴ آبان) این توکن در محدوده ۳ دلار است و در چند ماه گذشته مثل اکثر ارزهای دیجیتال دیگر، با کاهش مواجه بوده است. ناگفته نماند ارز دیجیتال نیر از‌لحاظ ارزش بازار جزو ۳۰ ارز دیجیتال برتر به‌حساب می‌آید.
جمع‌بندی
اکنون می‌دانیم که پروتکل نیر چیست و با چه هدفی به دنیای بلاک چین و ارزهای دیجیتال قدم گذاشته است. در این مقاله، گفتیم که نیر قصد دارد به پلتفرم بی‌نظیر قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز تبدیل شود. نیر در این مسیر ناموفق نبوده و در عمر نزدیک به دوساله خود توانسته است سرمایه‌گذاران، توسعه‌دهندگان، کاربران و معامله‌گران زیادی را به خود جذب کند.
رشد قیمت توکن نیر موجب شد که این پروتکل از جنبه معامله‌گری هم جذابیت خاصی پیدا کند و کاربران بسیاری به خریدوفروش توکن نیر و سهم‌گذاری آن روی بیاورند. نیر هدف‌های بزرگی دارد و مانند بسیاری از پروژه‌های دیگر، قصد دارد مشکلات مربوط به مقیاس‌پذیری بلاک چین را حل کند.
فهمیدن اینکه نیر تا چه حدی در دستیابی به این هدف موفق خواهد بود، به زمان بیشتری نیاز دارد. بااین‌حال، باید اذعان کرد که فناوری‌های مورداستفاده نیر برای شاردینگ و ذخیره‌سازی، بازوی نیرومند نیر در دستیابی به اهداف خود است و نمی‌شود به‌راحتی از کنار آن‌ها گذشت. به‌نظر می‌رسد پروتکل نیر از آن دست پروژه‌هایی است که می‌توان به آینده‌اش امیدوار بود.
منبع : ارز دیجیتال نویسنده :فرهاد کمانگر
